یادداشت؛ماهان قصابزاده

مدیریت شهرداری شهرهای رودخانه ای در زمان بارندگی شدید یکی از چالشهای پیچیده و چندوجهی در حوزه مهندسی عمران و مدیریت شهری است. این موضوع نیازمند رویکردی جامع و چندرشته ای است که شامل برنامه ریزی، طراحی، اجرا و نگهداری‌زیرساختهای شهری، مدیریت منابع آب، و هماهنگی بین سازمانهای مختلف است.

و در این یادداشت به بررسی چند رویکرد پرداخته می شود:

ابتدا بررسی هیدرولوژیکی و هیدرولیکی -مدلسازی هیدرولوژیکی:برای پیشبینی جریان آب در رودخانه ها و سیلابها، مدلهای هیدرولوژیکی مانند HEC-HMS، SWMM و MIKE SHE استفاده میشوند. این مدلها به تحلیل بارش، نفوذپذیری خاک، تبخیر و تعرق و جریان سطحی عمل می‌کنند.

– مدلسازی هیدرولیکی:برای شبیه سازی جریان آب در رودخانه ها و کانالهای شهری، مدلهای هیدرولیکی مانند HEC-RAS و MIKE 11 به کار میروند. این مدلها به بررسی ظرفیت رودخانه ها، سرعت جریان و احتمال طغیان کمک میکنند.

رویکرد بعدی ؛ طراحی و بهسازی سیستم های زهکشی شهری است ؛ – شبکه های زهکشی:طراحی سیستمهای زهکشی شهری باید بر اساس بارشهای طراحی با دوره بازگشت مشخص (مثلاً ۱۰۰ ساله) انجام شود. این سیستمها شامل کانالهای روباز، لوله های زیرزمینی و حوضچه های ذخیره موقت سیلاب هستند – سیستمهای مدیریت سیلاب:استفاده از حوضچه های باز، تونلهای زیرزمینی و مخازن ذخیره سیلاب برای کاهش دبی اوج سیلاب ضروری است. این سیستمها باید به گونهای طراحی شوند که بتوانند حجم بالای آب را در زمان کوتاه مدیریت کنند.

روبکرد سومد. مدیریت سیلاب و کاهش خطرات – سیستمهای هشدار سیل:استفاده از سنسورهای سطح آب و سیستمهای پیشبینی هواشناسی برای ارائه هشدارهای به موقع به شهروندان و مسئولان شهری- برنامه ریزی کاربری اراضی:محدودیت ساخت وساز در مناطق سیل خیز و ایجاد مناطق حائل مانند پارکها و فضاهای سبز در اطراف رودخانه ها – سازه های حفاظتی:ساخت دیوارهای سیل گیر، سدهای تنظیمی و بندهای انحرافی برای کنترل جریان آب و کاهش خطر سیلاب.

رویکرد چهارم مدیریت بحران و برنامه ریزی اضطراری- طرحهای مدیریت بحران:تهیه و اجرای طرحهای جامع مدیریت بحران برای مقابله با سیلابهای ناگهانی. این طرحها شامل تخلیه ایمن، تأمین منابع اضطراری و هماهنگی بین سازمانهای امدادی است.

– آموزش و آگاهی عمومی:آموزش شهروندان در مورد اقدامات ایمنی در زمان سیل و نحوه استفاده از سیستمهای هشدار.

رویکرد پنجم‌ . تأثیرات تغییرات اقلیمی- تطبیق با تغییرات اقلیمی:با توجه به افزایش احتمال وقوع بارندگی های شدید و سیلاب های ناگهانی ناشی از تغییرات اقلیمی، سیستمهای مدیریت شهری باید قابلیت انعطاف و تطبیق با شرایط جدید را داشته باشند.

-بروزرسانی مدلها و استانداردها:به روزرسانی مدلهای هیدرولوژیکی و هیدرولیکی و استانداردهای طراحی بر اساس داده های اقلیمی جدید.

رویکرد ششم فناوریهای نوین
– سیستمهای اطلاعات جغرافیایی (GIS):استفاده از GIS برای تحلیل خطر سیل، برنامه ریزی کاربری اراضی و مدیریت منابع آب.
– اینترنت اشیا (IoT):استفاده از سنسورهای هوشمند برای مانیتورینگ لحظهای سطح آب و کیفیت آب در رودخانه ها و سیستمهای زهکشی.
– هوش مصنوعی و یادگیری ماشین:استفاده از الگوریتمهای پیش بینی کننده برای بهبود دقت پیش بینی سیلاب و مدیریت منابع آب.

رویکرد هفتم همکاری بین سازمانی
– هماهنگی بین سازمانها:همکاری بین شهرداری، سازمانهای آب، محیط زیست، و سازمانهای امدادی برای مدیریت یکپارچه سیلاب.
– مشارکت عمومی:جلب مشارکت شهروندان و ذینفعان محلی در برنامه ریزی و اجرای پروژههای مدیریت سیلاب.

رویکرد هشتم . اقتصاد و تأمین مالی است – تحلیل هزینه-فایده:ارزیابی اقتصادی پروژههای مدیریت سیلاب برای تعیین اولویتهای سرمایه گذاری.
– تأمین مالی پایدار:استفاده از مکانیسم های مالی نوین مانند اوراق قرضه سبز برای تأمین مالی پروژههای زیرساختی.

رویکرد نهم پایداری محیط زیستی
– حفاظت از اکوسیستمهای رودخانهای:طراحی پروژه های مدیریت سیلاب به گونه ای که کمترین آسیب را به اکوسیستم های طبیعی وارد کند.
– استفاده از راهکارهای مبتنی بر طبیعت (NbS):استفاده از راهکارهایی مانند احیای تالابها، ایجاد باغهای بارانی و کاشت پوشش گیاهی برای کاهش روان اب و افزایش نفوذپذیری خاک.

و در آخر…
مدیریت شهرداری شهرهای رودخانهای در زمان بارندگی شدید نیازمند رویکردی جامع و چندرشته ای است که شامل تحلیلهای هیدرولوژیکی و هیدرولیکی، طراحی سیستمهای زهکشی، مدیریت سیلاب، برنامه ریزی اضطراری، و استفاده از فناوریهای نوین است. این موضوع همچنین نیازمند همکاری بین سازمانی، مشارکت عمومی و توجه به مسائل اقتصادی و محیط زیستی است. با توجه به تغییرات اقلیمی و افزایش احتمال وقوع سیلابهای شدید، به روزرسانی مدلها و استانداردها و تطبیق سیستمهای مدیریت شهری با شرایط جدید از اهمیت بالایی برخوردار است.