والیبال ، هندبال، تنیس و … هر یک نام رشته های ورزشی آشنایی هستند که حتما به گوشتان رسیده اند اما فوتبال را نمی توان در کنار این نام ها قرار داد زیرا هم یک پدیده اجتماعی و هم یک صنعت بزرگ در سراسر نقاط جهان به شمار می رود.ورزشی که غیرقابل پیش بینی بودن ، درگیرانه بودن ، نزدیکی رقابت در آن و قابلیت مبارزه تا دقیقه ۹۰ و گروهی بودن آن از عواملی است که آن را زیباتر از سایر رشته ها نموده است.به همین دلیل است که از ده ها نشریه ورزشی در کشور هر روز بخش عمده آن ها به فوتبال اختصاص دارد.تفریحی که گاهی با تبلیغات رسانه ای برای عده ای به مهمی زندگی می شود و رفتارها و عوارضی را در ورزشگاه ها و بعضا حتی جامعه ، هواداری متعصبانه از تیم های فوتبال خواهد داشت که یکی از جذابیت ها و فرعیات زندگی اجتماعی را به یک اصل زندگی برخی افراد بدل می کند که حاضر می شوند در حمایت از تیم محبوب خود با دیگران به درگیری و زد و خورد و حتی وقایع تلخ تر بپردازند.همه این نکات موجب می شود جذابیت سرمایه گذاری در این رشته ورزشی از هر رشته دیگری ، حداقل در ایران بیشتر باشد.
از اوایل دهه ۷۰ بود که باشگاه بهمن با سرمایه گذاری بخش خصوصی وارد عرصه فوتبال شد و هزینه های هنگفتی را برای خرید بازیکنان مطرح انجام داد اما چندسال بعد این ستاره درخشان فوتبال ایران خاموش شد.استیل آذین ، داماش گیلان و استقلال اهواز و … هریک تیم هایی بودند که با ریخت و پاش فراوان بخش خصوصی وارد شدند اما فرجام خوشی نداشتند و یا اکنون اثری از آنها نیست یا در وضعیت بدی به سر می برند.علت چیست؟
در فوتبال روز دنیا منابع کسب درآمد برای باشگاه ها از محل فروش بلیط ، محل فروش البسه ورزشی باشگاه (با توجه به رعایت شدن حق کپی رایت و امتیاز انحصاری فروش البسه ورزشی برای باشگاه ها ) ، حق پخش تلویزیونی ، اسپانسر باشگاه ، تبلیغات دور زمین و … می باشد.در کشور ما درآمد فروش بلیط به این دلیل که اکثر تماشاچیان از دهک های درآمدی متوسط و پایین جامعه هستند و در نتیجه قیمت کم بلیط ، درآمد ناچیزی می باشد . اسپانسر باشگاه نیز به دلیل اینکه صنایع بخش خصوصی در کشور آنقدر ثروتمند نیستند که توان پرداخت هزینه های چند ده میلیاردی یک فصل تیم ها را داشته باشند ( البته به جزاپراتورهای تلفن همراه که آنها هم تنها تمایل به دوباشگاه بزرگ پایتخت و سازمان لیگ دارند) حداکثر چندمیلیارد درآمد به تیم ها تزریق می کنند . می ماند درآمد حاصل تبلیغات دور زمین که اگر سهم فدراسیون فوتبال هزینه های انجام بازی و … را کنار بگذاریم و درآمد را تقسیم بر تعداد کل تیم ها در طول یک فصل کنیم چیز جالب توجهی نمی شود.دو مورد بعدی هم که منتفی است . حق پخش با توجه به دولتی بودن سازمان صدا و سیما باید حتما در بودجه سالانه این سازمان در ردیفی جداگانه توسط مجلس شورای اسلامی دیده شود که تاکنون دیده نشده و درآمد حاصل از فروش البسه ورزشی هم با توجه به عدم رعایت قانون کپی رایت که با توجه به وضعیت اقتصادی جامعه منطقی به نظر می رسد منتفی می باشد و این یعنی یک باشگاه ورزشی با ۱۰ تا ۱۲ میلیارد درآمد در فصل باید برای مدعی شدن در لیگ برتر چندین برابر آن را هزینه کند که اگر چنین نکند حداکثر بعد از یکی دوفصل سقوط به دسته پایین تر و پایین تر و … را به همراه خواهد داشت.اما دلیل این هزینه گزاف که باید توسط بخش خصوصی انجام شود (و شاید همین یکی از دلایلی است که اکثر سرمایه گذاران فوتبال بدهکاران بزرگ بانکی بودند) تنها در جذابیت های فوتبال خلاصه نمی شود بلکه این تیم ها باید با تیم هایی رقابت کنند همچون سپاهان ، استقلال و پرسپولیس که با بودجه دولتی وبا حمایت همه جانبه وزارت ورزش حمایت می شوند.در این جدال نابرابر مدیران باشگاه های متمول که دارای حامیانی دولتی هستند در ابتدای هرفصل با وعده قهرمانی و برآشفتن بازار نقل و انتقالات سبب افزایش هزینه های تیم های خصوصی می شوند که یا باید از جیب مالکانشان هزینه کنند و یا توان این رقابت را ندارند در نتیجه از چرخه رقابت حذف می شوند.
به نظر می رسد تنها راهکار منطقی برای حل این معضل واگذاری همزمان تمام تیم های دولتی و شبه دولتی به بخش خصوصی و حمایت یکسان دولت از همه تیم ها باشد هرچند این کار ممکن است در چند فصل اول موجب افت کیفی تیم های فوتبال و مهاجرت بازیکنان خوب به خارج از کشور شود اما اگر تحت نظارت ، هرتیمی به اندازه درآمدش خرج کند بعد از چند فصل لیگی پویا با اقتصادی سالم خواهیم داشت.
دکتر علی فاضلی